W wyniku nowelizacji ustawy o VAT w dniu 6 czerwca 2023 r. weszły w życie przepisy dotyczące zasad ustalania dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT. Wcześniej było ono ustalane "sztywno" w wysokości 30%, 20%, 15% czy 100%, natomiast teraz jest ono ustalane w wysokości do 30%, do 20% lub do 15%. Tak więc obecnie organ podatkowy, określając sankcję, jej wysokość będzie ustalał w sposób zindywidualizowany, uwzględniający konkretne okoliczności danej sprawy.
Ministerstwo Finansów w informacji przekazywanej do mediów na zapytania dziennikarzy z dnia 26 czerwca 2023 r. wyjaśniło, że dodatkowe zobowiązanie podatkowe nie ma na celu karania podatników za drobne pomyłki, dlatego zmienione przepisy umożliwiają wymierzenie sankcji m.in. w wysokości 1%. Przyjęte bowiem rozwiązanie przewiduje wymierzanie sankcji do odpowiednio 30%, 20% i 15%. Możliwe zatem pozostaje ustalenie sankcji w przedziale mieszczącym się maksymalnie w górnej granicy przewidzianej w ustawie o VAT.
W zakresie przykładowych wariantów miarkowania sankcji MF zauważyło, że każdorazowe nałożenie sankcji jest związane z pozostawioną organom swobodą, która jest niezbędnym elementem tego rodzaju regulacji. Określenie wysokości sankcji ma charakter uznania administracyjnego. Uznanie to pozostaje ograniczone katalogiem dyrektyw wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego, którymi ma się kierować organ w celu ustalenia sankcji, jaka dotknie w indywidualnej sprawie podatnika, który dopuścił się nieprawidłowości.
Wymierzenie w konkretnym stanie faktycznym dodatkowego zobowiązania podatkowego, jak tłumaczy MF, uzależnione jest od okoliczności danej sprawy, które to brane łącznie mają zbudować przeświadczenie o uzasadnieniu dla określonej wysokości wartości procentowej. Wskazanie w tym kontekście konkretnej wartości, w jakiej należy wymierzyć sankcję w oderwaniu od konkretnych i złożonych okoliczności stanu faktycznego zasadniczo nie jest możliwe.
Jednocześnie MF wyjaśniło, że wystąpienie w danym stanie faktycznym łącznie wielu okoliczności, które należy wiązać z określonymi dyrektywami wymiaru sankcji, trzeba wiązać z oczekiwanym wyższym wymiarem sankcji. Stąd w przypadku dwóch tożsamych nieprawidłowości wysokość sankcji może się różnić. Powinno to nastąpić przykładowo w sytuacji, gdy jednej z nieprawidłowości dokonał podatnik, który dotychczas nie miał ustalanej sankcji, a druga nieprawidłowość była skutkiem działania podatnika, u którego nieprawidłowości stwierdzono kolejny raz.