Zasiłek macierzyński przysługuje m.in. ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko,
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia,
i/lub ubezpieczonemu ojcu dziecka.
Świadczenie to należne jest przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz ojcowskiego.
Kwestię tę regulują art. 29 i art. 29a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, która jednocześnie w art. 31 ust. 1–3 określa, iż świadczenie to przysługuje w wysokości odpowiednio 100%, 70% albo 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.
Z zasiłku macierzyńskiego mogą zatem korzystać nie tylko pracownicy (za okres udzielonych im wskazanych wyżej urlopów), ale i:
- byli już pracownicy, którzy uzyskali prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie zatrudnienia lub spełniają warunki do jego uzyskania po ustaniu zatrudnienia,
- ubezpieczeni niebędący pracownikami (np. zatrudnieni w ramach umowy zlecenia lub prowadzący własną działalność pozarolniczą),
wprawdzie nie za okres udzielonych im urlopów, do których nie mają (już albo w ogóle) prawa, tylko za okres odpowiadający okresom tych urlopów przewidziany przepisami Kodeksu pracy.
Podobnie ma być z uprawnieniami do zasiłku macierzyńskiego za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (na dzień oddania GP do druku ustawa oczekuje na publikację). Z rozwiązania tego będą mogli skorzystać ubezpieczeni rodzice, w sytuacji gdy dziecko urodzi się jako wcześniak lub będzie wymagało dłuższego pobytu w szpitalu po urodzeniu.
Uzupełniający urlop macierzyński będzie przysługiwał:
- matkom albo ojcom, a także prawnym opiekunom, rodzicom zastępczym czy adopcyjnym – na ich wniosek,
- w wymiarze odpowiednio do 8 lub do 15 tygodni, w zależności od czasu hospitalizacji dziecka, tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, lub jego masy urodzeniowej,
- bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
Poprzez zmiany w: art. 29 ust. 5, ust. 6 w zdaniu pierwszym, ust. 7 w zdaniu pierwszym, ust. 8, ust. 9 w części wspólnej, ust. 10, art. 29a ust. 1 i ust. 2, art. 31 ust. 1 ustawy zasiłkowej, polegające na dodaniu wyrazów "uzupełniającego urlopu macierzyńskiego", należny za okres tego urlopu (odpowiadający okresowi tego urlopu) zasiłek macierzyński będzie:
- przewidziany nie tylko dla pracowników, ale i ubezpieczonych niebędących pracownikami,
- wypłacany w wysokości analogicznej do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, tj. 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Ustawa nowelizująca ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Z tym że ubezpieczeni, którzy w dniu wejścia jej w życie będą uprawnieni do korzystania lub korzystali z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, będą mieli prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Będzie on przyznawany jednorazowo na wniosek złożony najpóźniej w ostatnim dniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.