W związku z pytaniami Czytelników nadsyłanymi do naszego Wydawnictwa w kwestii uzyskania statusu jednostki mikro w pierwszym roku prowadzenia ksiąg zwróciliśmy się do Ministerstwa Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska w następującej sprawie:

Spółka jawna osób fizycznych miała obowiązek przejścia w 2021 r. z podatkowej księgi przychodów i rozchodów na księgi rachunkowe, ze względu na przekroczony limit przychodów. W pierwszym roku prowadzenia ksiąg rachunkowych jej przychody były niższe niż 2.000.000 euro. Chciałaby przyjąć status jednostki mikro w 2021 r., jednak z literalnego brzmienia przepisów wynika, że nie zalicza się do żadnej z wymienionych w art. 3 ust. 1a ustawy o rachunkowości grupy podmiotów. Mogłaby uzyskać status jednostki mikro na podstawie art. 3 ust. 1a pkt 2a ww. ustawy, który dopuszcza przyjęcie statusu jednostki mikro m.in. przez spółki jawne osób fizycznych, jeżeli przychody netto tych jednostek ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych w roku obrotowym, w którym rozpoczęły prowadzenie ksiąg rachunkowych wyniosły równowartość w walucie polskiej nie mniej niż 2.000.000 euro i nie więcej niż 3.000.000 euro. Jednak spółka jawna uzyskała w pierwszym roku prowadzenia ksiąg rachunkowych (2021 r.) przychody niższe niż 2.000.000 euro, więc z literalnego brzmienia tej regulacji wynikałoby, że nie może jej zastosować. Czy w przedstawionej sytuacji, mając na celu wykładnię celowościową, możliwe jest przyjęcie statusu jednostki mikro na podstawie art. 3 ust. 1a pkt 2a ww. ustawy?

Ministerstwo Finansów w piśmie z 6 czerwca 2022 r., będącym odpowiedzią na pytania naszego Wydawnictwa, wyjaśniło:

"(...) osoby fizyczne, spółki cywilne i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie (oraz przedsiębiorstwa w spadku działające – dopisek redakcji) zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, są zobowiązane, po przekroczeniu progu przychodów netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w równowartości 2.000.000 euro, do stosowania ustawy o rachunkowości.

Jednostki te w określonych przypadkach mają możliwość uzyskania statusu jednostki mikro, dającego prawo do stosowania szeregu uproszczeń w rachunkowości, w tym także przy sporządzaniu sprawozdań finansowych.

W zakresie sprawozdawczości jednostki mikro mogą więc sporządzać uproszczony bilans oraz rachunek zysków i strat – zgodnie z załącznikiem nr 4 do ustawy o rachunkowości. Zamiast informacji dodatkowej jednostka mikro może przedstawić informacje uzupełniające do bilansu określone w tym załączniku. Natomiast zamiast sprawozdania z działalności, jednostka mikro może w informacji dodatkowej lub jako informacje uzupełniające do bilansu zaprezentować informacje dotyczące nabycia udziałów (akcji) własnych określonych w załączniku nr 4 do ustawy o rachunkowości. Należy podkreślić, że zakres informacji wykazywanych zgodnie z załącznikiem nr 4 do ustawy o rachunkowości jest znacząco węższy w stosunku do wymogów wynikających z załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości. Jednostki mikro nie muszą sporządzać rachunku przepływów pieniężnych oraz zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym.

Kolejna grupa ułatwień wiąże się z uproszczeniami w prowadzeniu rachunkowości, zgodnie z którymi jednostka mikro:

• nie wycenia aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej cenie nabycia,
• może nie stosować zasad wynikających z rozporządzenia dotyczącego instrumentów finansowych.

Odnośnie warunków uprawniających do uzyskania statusu jednostki mikro, w zależności od tego, czy jednostki te kontynuują, czy ewentualnie rozpoczynają działalność i prowadzenie ksiąg rachunkowych. Warunki te, zgodnie z art. 3 ust. 1a pkt 2a ustawy o rachunkowości, wyglądają następująco:

• dla jednostek kontynuujących działalność i prowadzenie ksiąg rachunkowych przychody netto tych jednostek za poprzedni rok obrotowy ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wyniosły nie mniej niż równowartość 2.000.000 euro i nie więcej niż 3.000.000 euro.
• jednostki rozpoczynające działalność, albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w tym pierwszym roku obrotowym, kierując się wykładnią celowości, mogą uzyskać status jednostki mikro, niezależnie od progów przychodu.

W obu przypadkach niezbędne jest podjęcie przez organ zatwierdzający decyzji w sprawie sporządzania sprawozdania finansowego, z zastosowaniem uproszczeń przewidzianych dla tych jednostek".